نهي از منكر

امر به معروف و نهي از منكر از ديدگاه امام علي(ع)-فصل اول

چكيده:
«امر به معروف» و «نهي از منكر» دو فرضيه بزرگ و دو فرع از فروع ده‌گانه دين مبين اسلام محسوب مي‌شوند. گذشته از عنايت خاص قرآن كريم به اين موضوع و نيز سيره‌ي نظري و عملي پيامبراكرم(ص) و ديگر اولياي دين، در نگاه اميرالمؤمنين علي عليه‌السلام امر به معروف و نهي از منكر جايگاه ممتاز و ويژه‌اي دارد. آن حضرت امر به معروف و نهي از منكر را عنايت دين، قوام شريعت و با فضيلت‌ترين اعمال بندگان خدا توصيف مي‌نمايد كه حتي از جهاد در راه خداوند نيز بالاتر است. از ديدگاه آن حضرت اين دو فرضيه بركات فراواني در جامعه اسلامي به دنبال دارد و در مقابل ترك آنها مستوجب نزول بلا و خطرات زيادي است. مراتب سه‌گانه امر و نهي(قلبي، لساني، يدي) خصوصيات آمر و ناهي، رابطه امر به معروف و نهي از منكر با جهاد و اقامه حدود و نيز لزوم نصيحت كردن و نصحيت پذيرفتن، همچنين فضيلت امر و نهي عوام نسبت به خواص، و رعايا نسبت به حكام، از ديگر فرازهاي بيانات علوي در تبيين جايگاه و ارزش امر به معروف و نهي از منكر است.

پيشگفتار
امام علي عليه‌السلام: «و ما اعمال البر كلها و الجهاد في سبيل‌الله عندالامر بالمعروف و النهي عن المنكر الا كنفثه في بحر لجي»: تمام كارهاي نيك و حتي جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهي از منكر به اندازه‌ي آب دهاني در مقابل دريايي پهناور بيش نيست!» دو فرضيه‌ي امر به معروف و نهي از منكر كه هر دو جزء فروع ده‌گانه دين مبين اسلام مي‌باشند، آنچنان جايگاه والايي در شرع مقدس اسلام دارند كه در حدود 30 آيه از آيات قرآن كريم با الفاظ و عبارات مختلف در خصوص آن‌ها نازل گرديده است. علاوه بر آن، در سخنان معصومين عليهم‌السلام، در خصوص آن‌ها نكات فراواني بيان گرديده كه در منابع و متون معتبر حديث ما ثبت و ضبط شده است. فقها و محدثين نيز در كتاب‌هاي خود هر يك بابي را تحت اين عنوان باز كرده و درباره‌ي آن مطالب ارزنده‌اي را نگاشته‌اند. در اهميت و منزلت اين دو فرضيه همين بس كه جزء فروع دين شمرده شده‌اند.

براي مشاهده متن كامل ،روي ادامه مطلب كليك كنيد!!!!!

امربه معروف ونهي از منكر از ديدگاه امام علي (ع) قسمت دوّم

گفتار چهارم ـ مراتب امر به معروف و نهي از منكر
از ديدگاه امام علي عليه‌السلام، فريضه‌ي امر به معروف و نهي از منكر سه مرتبه دارد:

1) مرتبه قلبي؛

2) مرتبه‌ي لساني(زباني)؛

3) مرتبه يدي(دستي و عملي).

اين تقسيم‌بندي در كتاب‌هاي فقهي علماي اسلام نيز رايج گشته و تمامي فقها به هنگام بحث از اين فريضه، آن را به سه مرتبه به شرح فوق تقسيم مي‌نمايند. هر يك از مراتب مذكور خود داراي مراحلي است كه آمر و ناهي با رعايت اليسر فلا‌عسر(از ساده به سخت) بايد امر و نهي نمايند. در اينجا ابتدا روايت‌هايي از آن حضرت را در اين‌ خصوص مي‌آوريم، آنگاه در خصوص پايين‌ترين مرتبه يعني مرتبه‌ي قبلي كه حداقل مراتب است، بحث مستقلي خواهيم داشت.

الف ـ مراتب سه‌گانه‌ي امر به معروف و نهي از منكر:
1) «و آنكر المنكر بيدك و لسانك و باين من فعله بحهد:[48] با دست و زبانت نهي از منكر كن و با تمام وجود از كسي كه مرتكب آن مي‌شود، دوري نما». مراتب سه‌گانه‌ي امر و نهي در اين روايت از مشكل به آسان(دست، زبان، قلب) بيان گرديده است. دوري جستن از فرد گناهكار يكي از مراحل مرتبه‌ي قلبي است كه در اين روايت به عنوان حداقل اقدامي كه انسان بايد در مقابل مرتكب منكر انجام دهد، ذكر گرديده است.

2) «ايها المؤمنون انه من رأي عدواناً يعمل به و منكراً يدعي اليه فانكره فقد سلم و بر‌ئ، و من انكره بلسانه فقد أجر و هو افضل من صاحبه، و من انكره بالسيف لتكون كلمه‌الله هي العيا و كلمه الظالمين هي السفلي فذلك الذي اصاب سبيل الهدي و قام علي الطريق و نور في قلبه اليقين:[49] اي مؤمنان، هرگاه كسي ديد كه به دشمني و نافرماني حق عمل مي‌شود و منكري رواج مي‌يابد و آن را قلباً انكار نمايد و از آن بيزاري جويد، راه به سلامت برده و از گناه تبرئه مي‌شود. هركس آن را با زبان نيز انكار كرده و با آن به مخالفت برخيزد، اجر و پاداش نيز دريافت داشته و چنين كسي از قبلي بهتر است. هركس آن را به وسيله شمشير انكار و با آن مبارزه نمايد و كاري كند كه جبهه‌ي حق و كلمه‌الله متعالي شود و جبهه‌ي ناحق و جانب ظالمان پست و خوار گردد، او راه هدايت را پيدا كرده بر راه مستقيم و راست قرار گرفته و يقين را در قلبش شكوفا ساخته است». حضرت در اينجا ضمن اين‌كه نهي از منكر را در سه مرتبه‌ي عملي مي‌داند، ارزش و اهميت هر يك را نيز ياد‌آور مي‌شود كه مرتبه‌ي لساني را از مرتبه‌ي قلبي و مرتبه يدي را از مرتبه‌ي زباني بالاتر اعلام مي‌كند. عمل در حد مرتبه‌ي قلبي باعث مي‌شود كه انسان خود را سالم نگه داشته و مرتكب گناه نگردد. در مرحله‌ي زباني، آمر و ناهي، اجر و پاداش نيز مي‌گيرد و در مرحله پاياني بالاترين پاداش را كه عبارت از هدايت به راه راست و حركت در آن طريق است، نصيب خود مي‌گرداند.

براي مشاهده متن كامل، روي ادامه مطلب كليك كنيد!!!

دلايل عقلي امر به معروف ونهي از منكر:

فصل دوم:

وجوب عقلي:
در وجوب عقلي امر به معروف و نهي از منكر، ميان علما اختلاف است. از سيدمرتضي و علامه حلّي و حلبي و نصيرالدين طوسي و كركي هم حكايت شده كه وجوب، فقط سمعي[نقلي] است؛ بلكه «مختلف» اين قول را به اكثر علما نسبت مي‌دهد و «سرائر» آن را به تمامي متكلمان و فقيهان ژرف‌انديش منسوب مي‌كند.

نظرات فقها:
در برابر اينان شيخ طوسي در «اقتصاد» مي‌نويسد: «به نظر من، ديدگاه بهتر آن است كه امر به معروف و نهي از منكر، عقلاً واجب‌اند به دليل قاعده لطف. براي وجوب كافي نيست به استحقاق ثواب و عذاب علم داشته باشيم؛ زيرا اگر بگوييم علم به استحقاق ثواب و عذاب كفايت مي‌كند و هر دليلي، زياده بر آن، در حكم مستحب است و واجب نيست، لازم مي‌آيد كه امامت واجب نباشد، پس شايسته‌تر آن است كه امر و نهي به دليل عقل واجب باشد.»[53] شهيد اول در «دروس» مي‌گويد: «مدرك وجوب امر به معروف و نهي از منكر، عقل و نقل است و وجوب آنها بر خداي متعال، بدين معنا نيست كه اثر امر و نهي حاصل آيد؛ زيرا اجباري در كار نيست[كه اختيار را از بندگان بگيرد].»[54] كاشف الغطا در «كشف الغطا» مي‌نويسد: «امر و نهي راجح هستند، در جايگاه وجوب، واجب‌اند و در موقعيت استحباب، مستحب، با تمامي شرايطي كه خواهد آمد، به دليل عقل؛ زيرا در باب شكر منعم و ياري خداوند و تقويت دين و شرع مبين مؤثرند؛ نيز به دليل شرع...»[55] شهيد اول و ثاني در «لمعه» و «شرح» آن مي‌گويند كه امر به معروف و نهي از منكر عقلاً و نقلاً واجب‌اند.[56]

براي مشاهده متن كامل روي ادامه مطلب كليك كنيد!!!!

فصل اول:

دلايل عقلي و نقلي وجوب امر به معروف و نهي از منكر: 

بحث امر به معروف و نهي از منكر از ديرباز مورد توجه عالمان و صاحب‌نظران علوم و معارف اسلامي بوده است. در اين ميان، فقيهان توجه ويژه‌اي به اين فريضه داشته و در آثار فقهي خود فصلي را به اين بحث اختصاص داده‌اند. پيوند بحث نظارت در جامعه اسلامي با بحث امر به معروف و نهي از منكر موجب شد كه نمونه‌اي از تلاش و مجاهدت علمي يكي از فقهاي معاصر در اين بحث را برگزيده، بخش كوچكي از آن را ترجمه كنيم و در اختيار خوانندگان عزيز مجله قرار دهيم. در اين بحث كه درباره «دلايل نقلي و عقلي وجوب امر به معروف و نهي از منكر» به رشته تحرير درآمده، آيت الله سيدمحسن خرازي استاد محترم حوزه علميه قم به موشكافي دقيق آيات، روايات و دلايل عقلي مطرح شده از سوي فقهاي برجسته پرداخته و وجوب عقلي اين فريضه اساسي را اثبات نموده و دلايل نقلي را اجمالاً ارجاع به حكم عقل مي‌شمارد. معمولاً مباحث فقهي به زبان عربي بسيار روان‌تر ارايه مي‌شود و برگردان آن به زبان فارسي از سهولت و رواني آن مي‌كاهد. اميد آنكه مورد استفاده علاقمندان قرار گيرد.

براي مشاهده متن كامل، روي ادامه مطلب كليك كنيد!!!!!

حجاب اسلامي قانون فردي يا اجتماعي؟

آيا اجراي قوانين، اعم از الهي و بشري مي توانند الزامي و اجباري باشند؟ آيا حكومت مي تواند مردم را مجبور به رعايت قانوني خاص نمايند؟ و آيا در حكومت و جامعه اسلامي الزام و اجبار با آيه شريفه «لا اكراه في الدين»[1] منافاتي ندارد؟
در ابتداي بحث تذكر اين نكته لازم است كه ما در اين نوشتار تنها به مسأله حجاب به عنوان يكي  از مصاديق احكام شرعي، كه بيشتر مورد سؤال قرار مي گيرد، اشاره مي كنيم؛ هر چند  آنچه بيان مي شود اختصاص به حجاب ندارد و در در همه احكام الهي ساري و جاري خواهد بود.
در امر حجاب سه حوزه ي متفاوت وجود دارد كه عدم تفكيك بين اين سه حوزه باعث ايجاد شبهه شده است. آن سه حوزه عبارتند از :

براي مشاهده متن كامل،روي ادامه مطلب كليك كنيد!!!